بڕیارە سیاسیەکانی کۆشکی سپی حکوومەتی ئاخوندی بە تەواوی ڕێك گوشیووە!، محەممەد سلێمانی

 بڕیارە سیاسی و ئابووری و بازرگانیەکانی کۆشکی سپی کە  دژی حکوومەتی ئاخوندی ئێران لەو ماوەیەدا دەری کردوون،  لە هەموو وەختێك زیاتر ئەو ڕێژیمەی لە گەڵ قەیرانی گەورە بەرەو ڕووکردۆتەوە

 و لە ئێستادا، دەستیان بە دۆزینەوەی ڕیگایەکی مام ناوەندی کردوە، هەتا هێندێك لە مەترسیەکان لە سەر خۆیان دوور بخەنەوە و وای بنوێنن کە لە پێناوی ئاسایشی گستی وڵاتدا ئامادەی سازانیان هەیە.

 فشاری  ئیدارەی دۆناڵد  ترامپ کە زۆرینەیان دژی سیاسەتی ئاژاوەگێڕی حکوومەتی ئێران پشتیووانی هەنگاوە کانی سەرۆکی وڵاتەکەیان دەکەن بەو ئاکامەی  گەیشتوون کە ڕێژیمی ئاخوندی نەبوونی بە سوودی سەقامگیری و ئاسایشی ناوچەیە و هەر بۆیەش ئەو برۆکەیە فرە بەهێزە کە هەر چییەك بکرێ، بۆ لادانی ئەو حکوومەتە بە قازانجی هەژمونی ئەمریکایە.

ئەمریکایەکان  بە پشت بەستن بە ڕابردووی ڕووداوەتاڵ و ناخۆشەکانیان لە گەڵ دەسەڵاتی تاران،  نەتیجەیان وەرگرتووە کە بە هیچ جۆرێك شیاو و ژیرانە نیە کە دەر فەت بە دەسەڵاتیك بدرێ کە سپای پاسداران،  وەك جوومگەیەکی سەرەکی باڵای سەبازی ڕێژیم سیاسەت و  بەرنامەی بۆ حکوومەتی ئێران دادەنێ  کە خۆی بەتەواوی ڕێکخراوەیەکی تیرۆریستە و دژ بە بەها مرۆڤایەتیەکان دەجووڵێتەوە و مێژوویەکی ڕەشی لەو بارەوە تۆمارکردوە.

لە ژێر تیشکی رووناکی ئەو لێکدانەوەیەدابوو کە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکای بەو نەتیجەیە گەیاند کە بە دەرکردنی بڕیارێکی سیاسی، سپای پاسداران بخاتە نێو لیستی تیرۆر و بەجۆرە پێش بەگەشەکردن و بەهێزبونی زیاتری دەگیرێ، بەروویەکەی تریشدا، بەرفراوانترکردنی  گەمارۆکان و ڕێگریکردن لە هەناردەکردنی نەوتی ئێران، بێگوومان ڕاستەخۆ کاریگەری لە سەر وشککردنی سەرچاوە داراییەکانی سپا دەبێ  و  ئەوەش بە نۆبەی خۆی شوێنی لە سەر کار و جووڵەی ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستیە لەسەر ئاستی ناوچەیدا لە درێژماوەدا باشتر دەردەکەوێ.

لە خۆوە نیە کە  زۆرینەی کابینەی ترامپ بەو ئاکامەی گەیشتوون کە حکوومەتی ئاخوندی  جێگای باوەڕپێکردن و سازان لە گەڵیدا بێ سوودە و،  بەوە ڕازینین کە ڕێژیمی ئیران  ڕفتار و کردارەکانی خۆی بگۆڕێ و مل بۆ حکوومەتی ئەمریکا ڕابکێشی و بەو جۆرە کۆتایی بە چیرۆکی مێژووی ئاڵۆزی سیاسی و سەربازی و بازرگانی  لە نێوان ئەو دوو وڵاتەدا بگاتە کۆتایی.

 بەشێکی بەرچاو لە سیاسی و دەستڕۆیشتووەکانی ناوەندی  بڕیاری گرینگ لە  وڵاتە یەکگرتووەکان،لەو بڕاویەدان کە ناکرێ باوەڕیان بەوەبێ کە ڕێژیمی ئێران لە ژێر ناوی رفتار گۆڕینیشدا، بەسیاسەتەکانیدا بچێتەوە و خۆیان لە گەڵ ئەو ژینگە ئازاد و دێمۆکراتیکە جیهانیەدا بگوونجێنن کە دووربێ لە دەستێوەردان لە کاروباری نێوخۆی وڵاتان و پشتیووانیکردن لە گروپە تیرۆریستەکان  لە عێراق  و سووریە و یەمەن و لوبنان هەڵبگرێ و بە ئاقڵی دابنیشن.

حکوومەتی ئاخوندی وەختێك ڕفتار و کردارەکانی بەتەواوی دەگۆڕێ کە دەسەڵاتی نەمابێ، ئەگەر بە ئاشکراش ئەو کارە نەکا، بە ڕێگای گروپە توندئاژۆکانی کە لە مێژساڵەی پەوەردەیان دەکا و تێچوویەکی باشی لە داهات و سامانی گشتی وڵات بۆ خەرج کردنی، لە ژێر ناوی تردا کارە تیرۆریستی و ئاژاوەگێڕیەکان درێژە پێدەدەن. 

حکوومەتی ئاخوندی ئێران  هەر نەبێ لە ژێرکاریگەری فشارەنوێیەکانی ڕۆژئاوادا کە بەتەواوی  دەستیان خستۆتە سەر قووڕگی ئابووری و بازرگانی ڕێژیم، بۆ پاراستن و لادانی گەمارۆکان لەسەر تاران وەك ناوەندی بڕیاری ئاخەندە کۆنەپەرستەکان،  بە قسە بڵێن کە هەوڵدەدەن لە گەڵ ئەمریکادا بە ڕێگای دانیشتن و دیالۆگ، چارەسەرێك بۆ کۆی ناکۆکیەکان بدۆزنەوە و خۆیان لە ڕووبە ڕووبوونەوەی سەرباخی بپارێزن.

سیاسەتی نوێی ترامپ لە هەمبەر حکومەتی تاراندا، بە جۆرێك کاریگەریەکانی لەسەر پێگەی حوکمڕانی وڵات دەرکەوتووە کە  لە ڕێبەری باڵای  ڕێژیمەوە بگرە  هەتا ئەوەنەیشی زۆر لە خوارەوەن، لە گەڵ ئەوەیدان بە رێگای هێمنانەدا کێشەکانیان لە گەڵ ئەمریکادا  بە لایەكدا بخەن و سیاسەتی توند و خۆسوور و شین هەڵگێڕان زیاتر دەیانخاتە نێو کێشەوە.

چوونکی سەرانی سیاسی ئێران کە ئەو ولاتەیان بەو ئاقارەی گەیاندوە،  لەوەی دڵنیابوونەتەوە کە بۆ جارێکی تر ئەو دەرفەتە بۆ ڕێژیمی ئێران نایەتە ئاراوە کە لەسەردەمی ئۆبامای دا هاتبوویەوە پێش و بە ملهۆڕی و خۆ بەزلزانی، دوو چارە ئەو بارە سیاسی و ئابووریە هاتوون.

 زۆر لە توێژەرانی سیاسی و نێو نەتەوەیش لە سەر ئەو بڕوایەن کە هەتا دێت دژبەرانی حکوومەتی ئێران زیاتر دەبن لە ناوەندەکانی بڕیاردانی سیاسی  لە ئەمریکا. هەموو وڵاتێك بەر لە هەر شتێك ڕەچاوی بەرژەوەندی سیاسی و ئابووری و بازرگانیەکانی خۆی دەکا و بە جۆرێك بە شداری لە نێو گەمە سیاسی و  سەربازیەکاندا دەکا، کە سوودی  لێ ببین  و زیان بە    نفووز و هەژمونی یان نەگات.

ئێران لە سەر ئاستی گێتی و ناوچەیدا، یەکێك لەو وڵاتانەی خۆرهەڵاتی نێوەڕاستە کە زۆر بەدیاریکراوی دژی ئەمریکایە و لە زۆر وڵاتی ناوچەکەدا خۆی بە ڕەکابەری ئەمریکا دەرخستووە، نموونەش بۆئەو مەبەستە  زاڵبوونی ئێرانبووە لە ئیدارەکردنی سووریە و عێراقدا.

 بەداخەوە هێندێك لە سیاسی و ڕوانینی هێزەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان سەبارەت بە ئالۆزییەکانی ئەو دوایی ئەمریکا و ئێران پێیان وایە، ڕۆژئاوا چاوەڕی دەکات کە کەی ئەو هێزانە خۆیان ساز و ڕیکدەخەن و لە نیو خۆیاندا بە دیلێك دیاری دەکەن.  بێگوومان لێکدانەوەیەکی ئەو تۆ هیچ بنەمایەکی سیاسی و زانستی لە ئێستادا نیە و ئەو رٶژەی کە ئەمریکا بیهەوێت ڕیژیمی ئێران بەئامانج بگرێ، نە پرس بەکەس دەکا و لە چاوەرێش دەکا، دژبەرانی ئێران خۆیان ڕێبخەن.

 بە خێرایی هیوانداری هەمووان دەکا  و بەرنامەیان خۆیان پێدەڵێ و جێ کێ ئامادەی هەیە ، با بفەرمێوێ و ئەوەش قسەی خۆی هەبێ و دژی بێ دەخرێتە پەراوێز. هەر بۆیە زۆر گرینگە  ڕێبەرانی سیاسی ڕۆژهەڵات، لازمە لە نێوخۆیاندا لانیکەم لەسەر گەڵالەنامەیەك کە کۆی داخواز  و ئامانجە سیاسی  و نەتەوایەتیەکانی خەڵکی کوردستانی تێدا جێکرابێتەوە، وەك بەرنامەی سیاسی  کورد بۆ داهاتووی وڵات بخرێتە ڕوو.

بەدڵنیایەوە  ئەمریکابە بۆ ڕوخاندن و لادانی  حکوومەتی ئێران  چاوەڕیی بەدیل و خۆ ڕێکخستنی هێزە دژبەرەکانی ڕێژیمی ئێران ناکات و کە وەختی هات ئەوان گورزی خۆیان دەوشێنن و کۆتایی بە دەسەڵاتی ئاخوندەکان دێنن. هەر بۆیە زۆر گرینگە هێزە تێکۆشەرەکانی کوردستان لەسەر ئەوە ئومێدیان هەڵنەچنن کە جارێ لە سەریان ڕادەوەستن هەتا ئەوان بە قۆنەقۆن لە نێوخۆیاندا ڕێك دەکەن و یارمەتیدەری ئەمریکا دەبن بۆ روخاندنی ڕێژیم.  

بەرنامەی بەشێكی بەرچاو لە بڕیار بەدەستانی ئەمریکا ئەوەیە کە ئەو جار نابێ ڕێگای سازان و پێك هاتن لە گەڵ حکوومتی ئاخوندی ڕەچاوبکرێت، ئەو کارەی کە دەبێ بکرێ بۆ پاراستن و بە هێزیبوونەوەی هەژمونی ئەمریکا، کۆنتڕۆڵکردنی ئەو سەرچاوانەیە کە بەهموو جۆرێك هێزی ئابووری و بازارگانیەکانی ئێران وشك دەکا . بەو رێگایەشدا ئەو دەسەڵاتە زووتر لەوەختی خۆی و بێ ئەوەی ئەمریکا نیازی بە رووبەرووبوونەوەی سەربازی گەورە و بەرفراوان هەبێ،  ڕێژیمی ئاخوندی  هەرس دێنێ.

ئەگەر تۆزێك بە سەرنجەوە خوێندنەوەی نێوەرۆکی قسەکانی سەرکۆماری ئێران و وەزیری هەندەرانی ئەو وڵاتە بکرێت، ئەو کات زیاتر هەست بە نیگەرانیەکانیان دەکرێ و بە هەموو شێوەك دەفیکری ئەوەیدان، بە رێگای دانیشتن و دیالۆگدا، گەرەنتی تەمەن درێژی دەسەڵاتەکەیان لە ئەمریکا وەربگرن. بۆ ئەو مەبەستەش ئامادەن لە زۆربواردا لە گەڵ ئەمریکادا سازان بکەن و بە زۆر مەرجی ئەمریکاش ڕازیدەبن، بۆ ئەوەی   مەترسیەکان لە خۆیان دوور بخەنەوە.

 هەنگاوە سیاسی و هەوڵە دیپلۆماسیەکان کە لە سەر ئاستی ناوچەیدا روودەدەن، زیاتر پەراوێزخستنی تارانیان پێوە دیارە و واپێدەچێت مسکۆش کاربەدەستانی ئەو وڵاتەی لە هەڵویستی خۆی ئاگادار کردبێتەوە کە ئەوان بێدەنگی هەڵبژێرن و باجی سیاسەتی هەڵە و ئاژاوەگێڕانەی دەسەڵاتی تاران نەدەن و بەڕێگای تردا پێگەی خۆیان لە نێو رووداوەکاندا بە هێز بکەن.

 پۆتین سەرکۆماری رووسیە  بە فەرمی میوانداری سەرۆکی کۆریایی باکووری کرد بۆ ئەوەی زیاتر پەیوەندیەکانیان بە هێزبکەنەوە و هاوبەشی ئەو وڵاتە بکات، لە بەرامبەر ڕۆژئاوادا. هەڵبژاردنەوەی بنیامین ناتەنیاهۆ وەك سەرۆك وەزیرانی ئیسرایل و، بە دەنگی رووسیە سەبارەت بە رووداوەکانی سووریە و پێشڕەویەکانی ئیسرایل و بە ئامانج گرتنی  پێگە سەربازییەکانی ئێران لە لایەن سپای ئیسرایل، نەموونە گەلێکن کە کرۆکی بابەتەکان زیاتر روون دەکەنەوە.

 زۆربەی وڵاتانی ناوچەکە لەو بڕوایەدان کە ئێران  بۆتە هەڕەشە و مەترسی بەگشتی لە سەر ئاسایشی گێتی و ناوچەی و بەرژەوەندی و نفووزی هەموو لایەكی بە ئامانج گرتووە و بێدەنگی زیاتر لەو پەیوندیەدا، دەرفەتی شیاتر بۆ کاربەدەستانی تاران دێنێتە بەرەوە هەتا کۆنتڕۆڵی ناوچەکەیان بە تەواوی بکەوێتە بەردەستی.

 وەختێك ئەو ناوچەیەش بەتەواوی ئارامی و هێوری بە خۆیەوە دەبینێ کە سنوورێكی جدی بۆ کاربەدەستانی تاران دابنرێ. ئەو سنووردانانەش لەو بڕیارەوە دەست پێدەکات کە ئەمریکا بە فەرمی و ڕاشکاوی سپای پاسدارانی باڵی بە هێزی سەربازی ڕێژیمی خستە ناو لیستی تیرۆرەوە و لەو ڕێگایەشەوە دەرفەتێکی تازە بۆ رۆژئاوا هاتۆتە کایەوە کە بەتەواوی ئەگەرەکانی لێدانی ئێران بە هێز دەکات.

ئەمریکا لە ژێر ناوی لە نێوبردنی تیرۆر و سەقامگیری لە سەر ئاستی ناوچەیدا،  هەر وەختێك بخوازێ، لە ژێرناوی شەری بەدژی  تیرۆر هێزە سەربازییەکانی حکوومەتی تاران بە ئامانج بگرێ و هێرش بکاتە سەر ئەو وڵاتە.

ئەگەر تۆزێك بۆ داوە بڕوانین زۆربەی ئەو وڵاتانەی دژی قازانج و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکابوونە و گوێیان بەو وڵاتە نەداوە و دژی وەستاون، رۆژئاوا سەرەتا لە بەهانەی ئەو تۆ گەڕاوە هەتا بەتەواوی شەرحییەت بە کردارەکانی بدات، هەروەك بەدژی حکوومەتی سەدام و بەو لاوەتریش دژی تالیبان لە ئەفغانستان ئەنجامیدا.

 کەوابوو لەو بارەوە ئەمریکاش هەست ناکات کە دۆست و هاوپەیمانی نزێکی ئێران کە حکوومەتی رووسیە، لەو بارەوە بە دژی سیاسەتی ئەمریکا قسەیەك لە بەرژەوەندی دەسەڵاتی ملهووڕی ئێراندا بکا، کە مایەی دلگرانی  کۆشکی سپی بێت.

محەممەد سلێمانی