"an independent online kurdish website

سەرەکی ترین تایبەتمەندی  سەندیکای پارێزەرانی داد (دادگستری)،سەربەخۆیی پاڕێزەرانە. ‌ئەو بڕیارە(امر) لە ڕەشنووسی(لایحە) یاسای سەربەخۆی پاڕێزەرانی‌دادی ئێران لە ساڵی۱۳۳۳هەتاویدا پەسندکراو  کەوتە بواری جێ بەجێ کردنەوە،


 ئەو یاسایە لە یادگارە بەنرخەکانی نەمر دوکتور” محمد موسەدیق”ە. لە مادەی ۱ی ئەو ڕەشنووسەدا  بەو جۆرە پێناسەی سەندیکا دەکات. سەندیکای پارێزەرانی داد ئۆرگانێکی سەربەخۆ و خاوەنی کەسایەتی حقوقی خۆیەتی کەلە دادگای هەر پارێزگایەکدا بوونی هەیە.ئامانج لەسەربەخۆیی سەندیکای پارێزەرانی داد ئەوەیە کە دەسەڵاتەکانی داد و جێ بەجێ کردن  لەکاروباری  پیشەیی پارێزەران  دەستێوەردان نەکەن.هەتا پارێزەرکان بتوانن بەشێوەیەکی ئازاد و شارەزا بەپیشەیی و بە ویژدانەوە داکۆکی بکەن  لە دۆسیەی  ئەو‌کەسانەی کە بەدژایەتی کردنی حکومەت‌(دەسەڵات)تۆمەتبارن. ئەگێنا لەداوایەکانی‌دیکەی وەک خێزان، خاوەنداریەتی،کرێچی

ئێحتمالی دەستێوەردان لەلایەن دەسەڵاتەوە لە کاروباری وەکالەتەکاندا کەمتر دێتە پێش.بەدۆزینەوەی ئەو ڕێگا  چارەیە لەلایەن نەمر دوکتور “محمد موسەدیق”وە هەرجۆرە دەستێوەردانێک لە کاروباری وەکالەت‌ قەدەغە کرا. بۆ سەربەخۆیی تەواوی سەندیکای پاڕێزەرانی داد ئەو یاسایە پەسند کرا کەهەموو کاروبارێکی (امور)پێوەندیدار بەپاڕێزەران وەک ‌‌دەرکردن و نوێ کردنەوەی دوسێیە،وەکالەت،پێراگەیشتن بەسەرپێچیەکانی‌(تخلفات )پاڕێزەران…لە لایەن ئەنجومەنی سەندیکای پاڕێزەرانی داد بەڕێوە دەچێ.

ئەنجومەنی سەندیکای پاڕێزەرانی‌داد لە لایەن هەیئەتێکی بەڕێوەبەری  بەڕێوە دەچێ کە هەر دوو ساڵ‌جاڕێک راستەوخۆ ‌لە لایەن پاڕێزەرانەوە هەڵدبژێردرێ.بۆ ئەوەی سەربەخۆیی پاڕێزەران پاڕێزراو بێ.دەسەڵاتی داد نەتوانێ بە بیانوی جۆراوجۆر و بێ بنەما  پاڕێزەران بخاتە ژێر چاوەدێری ولێپرسینەوە وموڵەتی کار کردن و وەکالەتیان هه ڵبوەشێنێتەوە.

 

مادەی ۱٥ی هەمان یاسا ئاماژە بەو دەدا هەر کات سەرۆکی دادگا یا داواکاری گشتی(دادستان) شارستان یا سەرۆکی دادگای پاڕێزگار یا داواکاری گشتی هەڵەیەک (خیلافیک)لە پارێزەرێکدا ببینرێ کەشیاوی  ڵێپرسێنەوە بێت ، دەبێ بابەتەکە بەنوسراوە بە دادسرای  ئینتزامی پاڕێزەران بدات، لە کاتێکدا دادسرای پەیوەندیدار بابەتەکە بە پێویست بزانێ بۆ لێکۆڵینەوە، دۆسێیەی لێکۆڵینەوە بۆدادگای کردن رەوانەی دادگای ئینتزامی پارێزەران بکات. جیا لەوەش بۆچونی خۆی بە پێی ئەو بەڵگانەی کە لە بەردەستدان دەداتەوە بە داواکاری گشتی. ئەگەر ‌داواکاری گشتی لەسەر نەزەری دادسرای ئێنتزامی پارێزەران بە قەناعەت نەگەیشت. راستەوخۆ داوا  لەدادگای ئێنتزامی پاڕێزەران  دەکات بە‌دۆسێیەکە ڕابگەن.

خاڵی جێی سەرنج ئەوەیە ئەگەر دەسەڵاتی قەزایی‌کە لەسەرەوە ئاماژەی پێکراوە بەو قەناعەتە بگات کە بەڵگەی تەواو بۆ سەلماندنی تۆمەتەکە لە‌دەستدا نیە، بەبێ ئەوەی تۆمەت ڵێدراو بانگێشتی بەردەم دادگا بکرێ بۆ دادگای کردن حوکمی  تەبرئە بوونی‌دەدرا (بێ تاوانی).

ئەوەی جێی سەرنج و لێورد بونەوەیە بە دوای هاتنە سەرکاری کۆماری ئیسلامی ئاڵوگۆریەکی بنەرەتی لەو بواردا کرا واتە سیستەمی چاوەدێری گۆرا و بە شێوەیەکی گشتی لە هەموو روکنەکانی حکومەتیدا سیستەمی چاوەدێری جێگیر کرا. لە “دەسەڵاتی داد”دا بەپێ ئەو سیستەمە سەرۆکی دەسەڵاتی داد راستە وخۆ لە لایەن ڕێبەرەوە دیاری دەکرێ. دادگای ئینتزامی قازییه کانیش ئۆرگانی ژێر مجموعەی دەسەڵاتی دادە بەگوێرەی ئەو راکارە تەنانەت سەندیکای پاڕێزەرانی داد (دادگستری) کە ئۆرگانێکی  سەربەخۆیی‌پیشەی (صنفی )بوو ئەمڕۆ لە ئێرانی ژێر دەسەڵاتی کۆماری ئێسلامیدا لە کەمترین مافی پیشەیی خۆی بێ بەری کراوە.

لە تبصرەی ۱ مادە ی ٤ی یاسای وەرگرتنی موڵەتی وکالەت دا بەو جۆرە هاتووە(مەرجەعی پێراگەیشتن  بە سەلاحیەتی بەربژێریەکانی دادگای بەرزی ئێنتزامی قازییەکان ئەرکدارە کە بە لانی زۆرەوە لە ماوەی دوو مانگدا داوا بکات لە ئۆرگانی پیوەندیدار سەوابقی ئەو کەسانە کە خۆیان بەربژێر کردوە بۆ ئەم دادگایە وەردەگیرێت دوای خوێندنەوە لە لایەن(  وەزارەتی ئێتلاعات)سەلاحیەتیان دەخرێتە بەر باس‌ونەزەردان، دوای راگەیاندن بە ئۆرگانی سەلاحیەت دار کە ئاگاداری پێشینەیانن.ئەوانی کە سەلاحەتیان پەسند کراوە دەتوانن مۆڵەتی کار کردنیان هەبێ.

پاش ڕەچاوکردن وپەسندی ئەو یاسایەی سەرەوە هەموو ئەو  پاڕێزەرانەی کەبۆ دەستەی بەڕێوەبەری ڕێگەپێدراون.لەو کەسانەن کە جێی بڕواو باوەڕی حکومەتن. بەرپرسانی دەزگا ئەمنیەتیەکان لەو دڵنیان‌کە ئەوانە بەهیج جۆر ڕێگا نادەن کەس زمانی بە دژی ئەوان بگەری یان ڕەخنە یان  ڵێبگری .ئەگەر پاڕێزەریک تۆشی هەڵەیک (خیلاف)بێ.بۆ جاری‌دوهەم دووپات بکرێتەوە رەدی سەڵاحیەت دەکرێ ولە کاروپیشەش بێ بەش دەکریێ.بۆ نموونە لە ساڵانی رابردودا شاهیدی ئەوەین کە دەیان پاڕێزەر کە ئەندامی سەندیکای پارێزەرانی داد  بوون، بەتاوانی داکۆکی لە کەسانێک کە بە تۆمەتی سیاسی عەقیدەتی گیرابوون وە ک پارێزەریک ئەرکی یاسای وپیشەی خۆیان بە جێ هێنا بێ، رەوانەی زیندان کراون.لە حاڵێکدا سەندیکای پارێزەران هیچ پیشتیوانێکی لێ نەکردون. هۆیەکەی بۆ ئەوە دەگەرێتەوە کە پاڕێزەرەکان لە لایەن دادگاوە دیاری دەکرێن. بۆیە هیج پاڕێزەرێک ناتوانێ بەو جۆرە کە پێویستە ئەرکی یاسایی و پیشەیی خۆی بەرێوە بەرێ،ئازایەتی وسەربەخۆی خۆی لەو بوارەدا بنوێنێ. لەو نێوەدا تۆمەتباری بێ چارە بە بێ  لەبەر چاو گرتنی ڕێوشوینی یاسایی،  بە بێ داکۆکی کردنێکی راستەقینەی  دادپەروەرانە دادگای دەکرێ و حوکم دەرێ.

ئەگەریش لەو حاڵەتەدا ئیزن بە تۆمەتبار بدرێ کە دوای دادگای وحوکمدان پاڕێزەرێکی جێی دڵخوازی خۆی بگرێ تانە لە حوکمەکە بدا کە داکۆکی لە دۆسیەکەی  بکات، بیگۆمان ئەو پاڕێزەرە ڕێگایەکی سەخت و مەترسیداری لەبەرە.  بوێە زۆر ئەستەمە کە بتوانێ بیسەلمێنێ کەتۆمەتبار خراوەتە ژێر گوشارێکی زۆری دەروونی و جەستەیی یان لەسەربەڵگەی بێ بنەما تۆمەتی جۆراوجۆری دراوەتە پاڵ. لە لایەکی دیکەوە ئەگەر دادگا لەسەر بڕیاری خۆی پێداگر بوو، رەوتی دادوەریش بە مانای راستەقینەی خۆی بەڕێوە نەچوو.، پاڕێزەر ناچار بێ لە ڕای گشتی کەڵک وەرگرێ بۆ رونکردنەوەی پرسەکە زانیاری پێوست بخاتە رو.، چارەنووسی بە ئاقارێکی نادیاردا دەڕوا لە باشترین حاڵەتدا دەبێتە هاوچارەنووسی پاڕێزەرانی  وەک “محمد نجفی”، “مستەفا دانشجو” و “نسرین ستودە‌” خۆی لەگۆشەی زینداندا دەبینێتەوە.

ئەگەر بەراوردێک لەنێوان دوو حکومەتی دیکتاتۆری سەڵتەنەتی و مەزهەبی دا بکەین،دەبینین لە سەرەتای هاتنە سەرکاری کۆماری ئێسلامی‌تا هەنوکە زیاتر لە دووسەد( ۲۰۰)پاڕێزەر لێکۆڵێنەوەو دادگای کراون و دواجاریش ڕەوانەی زیندان کراون. ئەوە ‌لەحاڵێکدایە لە زمانی ریژیمی سەلتەنەتی “محمد رەزاشا”دا هیچ پارێزەریک  لەسەر پیشە ، ئەرک، وەکالەت و داکۆکی کردن لە تۆمەتبارانی سیاسی زیندانی نەکراون.

 

 

نویتـرین هەواڵ و بابەت


فارسی